صدا و سیما؛ دوگانه مسئله محوری و محافظه کاری، رسانه ملی نسبتش را با جمهور چگونه تعریف می نماید؟ خبرنگاران - وبلاگ اخبار جدید

به گزارش وبلاگ اخبار جدید، نسبت مردم با رسانه زمانی درست می گردد که رسانه بین دوگانه مسئله محوری و محافظه کاری، اولی را انتخاب کند. رسانهٔ مسئله محور ممکن است در برهه ای موجب از دست رفتن جایگاه های ریاست گردد، اما اگر مداوم و اصولی پیش رود در طول زمان موجب اعتماد و افزایش مخاطب می گردد.

گروه فرهنگ و هنر وبلاگ اخبار جدید- نرگس روزبه؛ غرض از نوشتن چند خط اول گزارش ها این است که نگارنده، خواننده را به درکی هرچند سطحی از موضوع پیش رو برساند تا شمای مخاطب ناخواسته در انبوه اطلاعاتی که نمی دانید قرار است برای کدام بخش زندگی تان مفید باشد، رها نشوید.

اگر بخواهم با یاری از همین چندخط، نور بیندازم روی خطی خطی هایی که قرار است بعدتر بخوانید، باید بگویم گزارشی که می بینید مروری است بر یکسال پیگیری وبلاگ اخبار جدید برای صداوسیمایی که فارغ از خوب و بدش، زنده است و زنده بودن تنها دلیلی است که نگارنده برای نقدِ رویکرد و عملکردش قریب به یکسال وقت صرف نموده و پشیمان نیست.

گزارش هایی که درنهایت بیشتر منجر به پرسش می شوند تا این که پاسخی فراهم نمایند. چراکه نگارنده، پاسخگویی نمی یابد و در این یکسال هیچ یک از دوستان و آشنایان رسانه ملی مشتاق به پاسخگویی نبودند. اما نگارنده کوشش نموده است تا در گزارش های این پرونده از پژوهش های علمی و سخن کارشناسان و اساتید استفاده کند چراکه معتقد است اگر قرار بود از علم، فقط اسمش روی مدرک دانشگاهی اش باشد و رسمش در پستوی خانه خاک بخورد، همان ثروت بهتر بود.

چرا هرچه بر وسعت این رسانه می افزایند از مخاطبش می کاهد؟

بی شک برای شمای خواننده هم مثل منِ نویسنده سوال است چرا هرچه بر وسعت این رسانه می افزایند از مخاطبش می کاهد؟ و مگر نه اینکه صداوسیما با 120 شبکه و احتساب 12 ساعت در روز، عملا باید روزانه 1440ساعت فراوری محتوا داشته باشد؟ پس چرا ما هنوز برای پیداکردن یک برنامه خوب، اندرخم یک کوچه ایم؟

ادغام و تعدد شبکه ها دو راهی بود که از ضرغامی تا سرافراز و علی عسگری را درگیرکرد و هنوز تکلیف تعیینی برای آن معین نشده است. رویکرد کمی مدیران صداسیما یکی از جدی ترین آسیب هایی بود که در سال های اخیر رسانه ملی را تحت تأثیر قرار داد. از طرفی کاهش کیفیت برنامه ها و به تکرار افتادن فیلم و سریال ها نیز دلیل روشنی است که توسعه کمی بدون توجه به توانایی فراوریمحتوا رقم خورده است.

البته که هیچ کدام از سیاست گذاری ها پیرامون تأسیس شبکه جهت فراوری محتوا نچرخید. آی فیلم، نمایش، تماشا، شما، شبکه هایی بودند که مأموریت آن ها صرفا تکرارمحتوا تعریف شد و اگر برای هزارمین بار هم سریال ها از این شبکه ها تکرار شوند جای اعتراضی باقی نمی ماند؛ و در مقابل، مأموریت اصلی فراوری فیلم و سریال تنها به شبکه یک، دو و سه سپرده شد. در این میان سیما، از رشد باکس فیلم و سریال که یکی از مهم ترین عوامل پیوند خانواده ها با تلویزیون بود، باز ماند.

این رویه باعث شد تا تکرار محتوا درسیما بیشتر از فراوری محتوا دیده گردد و نتیجۀ همۀ این کوشش ها در این یک دهه به اینجا رسید که درحال حاضر با رشد 5/3 برابری شبکه های سراسری، شاهد کاهش 20 درصدی فراوریات فیلم و سریال سیما هستیم. شبکه ها روز به روز افزایش یافتند بدون آنکه بدانند سیاست تکثر شبکه ها در جهت افزایش مخاطب، مستلزم شرایطی است با توجه به نظام رادیوتلویزیونی در ایران تحقق آن امکان پذیر نیست.

دکتر پاکدهی عضو هیئت علمی دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی در مصاحبه با وبلاگ اخبار جدید با بیان اینکه تعدد شبکه ها سیاستی نافرجام در ایران است، گفت: تعدد شبکه در ایران به معنی تعدد صدا نیست. سازمان صداوسیما قصد داشت با تعدد شبکه ها بتواند انواع مخاطبان را جذب کند، اما انواع مخاطبان نیازمند صدا های متنوع و مختلف هستند نه اینکه یک صدا را از صد بلندگوی مختلف دریافت نمایند.

با این تعابیر زمانی تکثر شبکه ها موجب افزایش مخاطب می گردد که رقابتی بین شبکه ها برای پخش برنامه با کیفیت تر ایجاد گردد. این در حالی است که نظام رادیو تلویزیونی ایران انحصاری است و منابع مالی آن نیز دولتی است پس در این صورت چنین چیزی نمی تواند به وقوع بپیوندد و در نهایت تعدد و تکثر شبکه ها در ایران نمی توانند باعث افزایش مخاطب شوند.

البته با تعریفی که صداوسیما از مخاطب دارد هیچ وقت کاهش مخاطب را حس نمی نماید. طبق آخرین آمار مرکز تحقیقات صداوسیما، رسانه ملی 80 درصد مخاطب دارد. 80 درصد از 80 میلیون به عبارتی می گردد 64 میلیون، و این یعنی من، تو، و همۀ ما.

اینکه دستمان را آنقدر باز بذاریم تا هرکسی در شعاع چند متریمان هم پیدایش شد به مثابۀ مخاطب در نظر بگیریم چیزی جز فریب مخاطب نیست. تعیین نکردن مرز بین مخاطب فعال از مخاطب غیر فعال، روشن نبودن تعریف دقیق بیننده، بیان نکردن جامعه آماری و مبنای درصدگیری نظرسنجی ها، دست آخر ما را به نقطه ای می رساند تا نسبت به این 64 میلیون دچار تردید شویم. بزرگترین مراکز آمارگیری در کنار تمام آمار های خود جامعه آماری و مبنای درصدگیری را بیان می نمایند، اما مرکز تحقیقاتِ صداوسیما تنها به ارائه یک آمار کلی بسنده می نماید.

جمهوری اسلامی نسبتش را با جمهور چگونه تعریف می نماید؟

چیزی که همواره قبل از نوشتن هرگزارش سوال می شد، نسبت ملی ترین رسانه کشور با ما بود، ما به مثابهٔ کسانی که در این سرزمین زیست می کنیم حتی اگر مخاطب نباشیم؛ و مهم است که رسانه جمهوری اسلامی نسبتش را با جمهور چطور تعریف می نماید؟

آشنا ترین و همه فهم ترین تعیینۀ جمهوری اسلامی، مشارکت مدنی ست؛ و در این میان، منابع اطلاعات درست، بی گمان بخش اصلی و سازنده هرجامعه مردم سالار را می سازد. حق رأی همگانی، شاید هریک از ما را به عرصه سیاست کشانده باشد، اما اگر رأی دهندگان نتوانند به داده های سرشار از استاندارد های جامعه و امور سیاسی و مالی، دسترسی داشته باشند، چطور می توانند ابراز نظر نمایند؟ به گفته مرکز تحقیقات صداوسیما، تلویزیون مهم ترین منبع کسب اخبار و اطلاعات در ایران است.

پس نحوۀ برخورد این رسانه با رویداد های سیاسی و مسائل روز کشور و چگونگی پوشش آنها، تأتیر مهمی در شکل گیری رفتار مردم خواهد داشت. رسیدن به بخشی از این هدف، تنها با مسئله محوری شبکه های رسانه ملی امکان پذیر است و این امر، نیازمند اتحاد برنامه سازان، برنامه ریزی بلند مدت و روحیه حل مسئله در میان مدیران شبکه است.

تقابل مسئله محوری و محافظه کاری

نسبت مردم با رسانه زمانی درست می گردد که رسانه بین دوگانه مسئله محوری و محافظه کاری، اولی را انتخاب کند. رسانهٔ مسئله محور ممکن است در برهه ای موجب از دست رفتن صندلی های ریاست گردد، اما اگر مداوم و اصولی پیش رود در طول زمان موجب اعتماد و افزایش مخاطب می گردد.

حسن شمشادی خبرنگار بازنشسته صداوسیما در این باره به دانشجو گفته بود: مهم ترین علت ایجاد این محدودیت ها، محافظه کاری مدیران رسانه ملی است؛ و من فکرمی کنم محافظه کاری مدیران صداوسیما نه برای حفظ شأن رسانه، بلکه بخاطر ترس از دست دادن صندلی های ریاست است. بیشتر مدیران ما شجاعت ریسک کردن، شجاعت بیان وقایع، و پرداخت به موضوعات حساس را ندارند و دنبال دردسر نیستند.

کاش مدیران ما بیشتر از حفظ صندلی به بیان حقایق و اطلاع رسانی به مخاطب توجه نمایند. گاهی مدیران ما در صندلی یک تصمیم گیر شجاعت تصمیم گیری و ورود به برخی موضوعات را ندارند. اصلا فرض نمایند نهایتش قرار است بگویند چرا شما این را گفتید؟ هیچ اتفاقی نمی افتد، شما رسالت تان را انجام دادید و فقط آن صندلی را از دست دادید

روح الله رشیدی روزنامه نگار و فعال رسانه ای نیز که پیرامون وظیفه اصلی شبکه های استانی با او تبادل نظر کردیم، پیرامون محافظه کاری مدیران صداوسیما در بازتاب مسائل استان ها گفته بود: وقتی رویکرد کلی صداوسیما در محافظه کاری است، بی تردید شبکه های استانی هم همین خط را دنبال می نمایند. وقتی شما در شبکه های سراسری که اتفاقاً پشتوانه قدرت در آنجا بسیار زیاد است خط محافظه کاری را تعقیب می کنید، انتظار دارید مثلا مدیر شبکه هرمزگان مطالبه گری کند.

آن ها هم می آیند حوزه هایی را برای برنامه سازی انتخاب می نمایند که این خط محافظه کاری نشکند. برای همین هم مأموریت و مسئولیت اصلی شبکه های استانی که به زعم بنده عدالت خواهی است به حاشیه. من امروزه شبکه های استانی را در قضیه مطالبه عدالت، حاشیه نشین می دانم.

همچنین دکتر سید حسین شهرستانی، جامعه شناس و مدیرگروه حکمت و هنر پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی در تبادل نظر با برنامه دادستان درباره روبرو صداوسیما با دیدگاه های متنوع در جامعه و پوشش صدای مردم، گفت: هر رسانه ای خط قرمز هایی دارد که لازمه یک سازمان رسانه ای است، اما رسانه نباید اجازه بدهد دایره این خطوط گسترده بگردد. چراکه هرچقدر محدودتر گردد، درجه خطرپذیری رسانه پایین می آید.

البته اینکه تعداد این خط قرمز ها روز به روز به فهرستش اضافه می گردد از بدبختی های صداوسیما است که مدام از این سمت و آن سمت سفارش می رسد. صداوسیما رسانه ای است که هم باید غرب گراترین اقشار جامعه را راضی کند هم مراجع تقلید قم را. هرکاری می نماید یک سمتی ناراضی است. به همین دلیل هم جمهوری اسلامی یکی از پیچیده ترین حکومت های دنیا است.

برنامه های تبادل نظرمحور، عملکرد رسانه در شرایط بحرانی، و نسبت شبکه های استانی با درد استان ها، گزارش هایی بودند که سعی کردند تا نسبت رسانه جمهوری اسلامی را با مردم را یادآور شوند؛ و بعدتر بیشتر سعی خواهیم کرد تا به ابعاد مختلف این نسبت بپردازیم.