کشف مهم باستانشناسی در شمال غرب ایران - وبلاگ اخبار جدید

به گزارش وبلاگ اخبار جدید، نتایج کاوش در تپه کهنه صوفیان به شناسایی محوطه ای از دوران مس و سنگ قدیم (فرهنگ دالما) در منطقه مرتفع شمال غرب ایران منجر شد. باستان شناسان بر این نظرند، این کشف به دانسته های ایران از فرهنگ هزاره پنجم قبل از میلاد، حدود 7000 سال پیش بیفزاید.

به گزارش ایسنا، مهناز شریفی ـ سرپرست هیأت باستان شناسی تپه کهنه صوفیان ـ درباره جزئیات این کاوش، گفت: تپه کهنه صوفیان شامل دو تپه I و II است. تپه کهنه صوفیان I مربوط به 7000 سال پیش و متعلق به فرهنگ دالما یا مس و سنگ قدیم است.

او با اشاره به این که صوفیان یکی از مراکز مهم هزاره پنجم قبل از میلاد در دشت اشنویه است، اظهار کرد: نتایج کاوش تپه صوفیان نشان می دهد که صوفیان از محوطه های ارزشمند حوضه جنوب دریاچه ارومیه بوده و به عنوان یک محوطه کلیدی در شمال غرب و یک استقرار مهم از دوره مس و سنگ قدیم مطرح است که فاصله زیادی با تپه دالما ندارد، بنابراین تغییراتی در سنت فرهنگی این منطقه در کاوش مشاهده شد.

این باستان شناس یادآور شد: اهداف پروژه کاوش تپه کهنه صوفیان علاوه بر نجات بخشی سد چپرآباد، بررسی فاز شکل گیری فرهنگ دالما و پیزدلی در دشت اشنویه و بررسی چگونگی نحوه انتقال، بررسی سنت های فرهنگی حسنلو IX (9) در حوزه شمال غرب بر اساس نویافته های باستان شناسی و بررسی تعاملات فرهنگی ساکنان منطقه، با منطقه ها همجوار و بررسی بافت معماری کهنه صوفیان است.

سرپرست هیأت باستان شناسی تپه کهنه صوفیان گفت: در این کاوش تلاش شد تا با مطالعه یافته ها به شرایط روشن تری از افق فرهنگی مس و سنگ قدیم (فرهنگ دالما) در شمال غرب ایران دست یابیم.

کشف سکونتگاه های دائمی از 7000 سال پیش در حوضه جنوب دریاچه ارومیه

شریفی ادامه داد: نتایج اولیه کاوش، بیانگر بقایای معماری مستحکم و دائمی و نشان دهنده این نکته است که از صوفیان برای استقرار دائم استفاده شده و این مسأله از این حیث قابل توجه است؛ چرا که پیش از این بیشتر محوطه های هزاره پنجم قبل از میلاد دارای معماری ضعیفی بوده اند.

او افزود: در این کاوش، سفال دالما و گونه پیزدلی (BOB) همزمان و تواماٌ به دست آمده که نشانگر همپوشانی دو فرهنگ دالما و پیزدلی است و نخستین بار در کاوش صوفیان همزمانی این دو فرهنگ، در لایه های برجا و در نهشتی ضخیم به دست آمده است.

این باستان شناس با بیان این که در صوفیان آثار معماری خشتی مستحکمی به دست آمد که دارای پی سازی سنگی است و این مسأله برای نخستین بار در این تپه مشاهده شده است، گفت: با توجه به این نکته که بسترسازی سنگی زیر فضای خشتی تا به امروز در نقطه دیگر گزارش نشده است، بنابراین این کشف بر اهمیت این تپه می افزاید.

سرپرست هیأت باستان شناسی تپه کهنه صوفیان ادامه داد: در داخل فضای معماری، خمره های سفالین به دست آمد که به روش سبدی ساخته شده اند که ساخت این سنت سفالین از مختصات فرهنگ حاجی فیروز (دوره نوسنگی نو) است و این امر مؤید این نکته است که فرهنگ دالما خود تداوم فرهنگ حاجی فیروز و آن ادامه فرهنگ حسونا است.

کشف سازه حرارتی، 5 تدفین خمره ای مربوط به نوزدان و یک گورستان عصر مفرغ

شریفی همچنین از کشف یک سکوی خشتی در این کاوش خبر داد و در ادامه گفت: نکته بسیار مهم دیگر در این کاوش کشف سازه ای (احتمالا کوره، یا سازه حرارتی) است که این ساختار نیز در نوع خود بی نظیر بوده و تا به امروز در محوطه های همزمان گزارش نشده است.

او با بیان این که در کاوش صوفیان در فضاهای مسکونی، 5 تدفین خمره ای مربوط به نوزادان شناسایی شد، گفت: در محوطه های هزاره پنجم قبل از میلاد رسم تدفین نوزادان در خمره ها و قراردادن آن در فضای مسکونی رایج بوده است. تدفین بچه ها در خمره ها یا کاسه های بزرگ در منطقه ها وسیعی از قفقاز (Helving 2012:207) رواج داشته و نمونه مشابه آن در Alchan tepe قفقاز همچنین درتپه گارا و(Tobler 1950 Tepe Gawra: XI-VIII)، در قفقاز جنوبی (Ovcular Tepesi) (Marro et al,2011:70)، Alchan tepe (Akhundov,2011:232) و لیلا تپه قفقاز Leyla tepe (Narimanov et al 2007) نیز گزارش شده است.

شریفی افزود: در ایران نمونه های این گونه تدفینی در خود دالما تپه و سپس در دوره مس و سنگ نو در گردآشوان در دشت پیرانشهر از طریق نگارنده گزارش شده است.

او از دیگر نکات مهم در این کاوش را کشف خمره هایی دانست که کاربری آبریز یا قیف را داشته اند که این گونه های سفالین نیز در نقاط دیگر در کاوش های باستان شناسی گزارش نشده است.

بنابر گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، این باستان شناس با بیان این که در مجموع نتایج کاوش تپه کهنه صوفیان منجر به شناسایی محوطه ای از دوران مس و سنگ قدیم (فرهنگ دالما) در منطقه مرتفع شمال غرب ایران شد، اظهار کرد: مواد فرهنگی صوفیان نشان داد که ساکنان آن خطه با منطقه ها دورتر در ارتباط بوده اند، شواهد اُبسیدین ها (یک نوع شیشه آتشفشانی طبیعی) بر این امر صحه می گذارد.

به گفته سرپرست هیأت باستان شناسی تپه کهنه صوفیان، در این محوطه در کاوش های باستان شناسی بیش از سه متر و نیم انباشت از فاز هزاره پنجم قبل از میلاد شناسایی شد. همچنین در تپه کهنه صوفیان II گورستانی از عصر مفرغ شناسایی شد که دارای گورهای کلان سنگی بود.

روناک تاسا ـ رییس اداره میراث فرهنگی اشنویه ـ نیز به تازگی از کشف 111 شیء تاریخی از فصل دوم کاوش های نجات بخشی سد چپرآباد این شهرستان پس از یک ماه، خبر داده است. به گفته او، تا به امروز در کاوش های نجات بخشی اجرا شده ظروف سفالی، تدفین انسانی و تعدادی اشیای مفرغی به دست آمده که به گنجینه موزه یکی از شهرستان ها انتقال یافته است.

بنابر اعلام اداره میراث فرهنگی اشنویه، سال 1400 نیز عملیات کاوش نجات بخشی چهار محوطه محدوده آبگیری سد چپرآباد، از جمله شیخ رش 1 و 2، کانی حوا و تپه چپرآباد از طریق 10 کارشناس در قالب چهار گروه باستان شناسی اجرا شده بود. باستان شناسان بر این عقیده اند که نتایج این کاوش ها با توجه به قدمت هفت هزارساله محوطه و آثار یافت شده، نقطه عطفی برای باستان شناسی جنوب آذربایجان غربی محسوب شود.

کاوش های نجات بخشی در این منطقه درحالی انجام می شود که بنابر اظهارات قبلی مدیرکل میراث فرهنگی اشنویه، با آب گیری سد چپرآباد، 13 محوطه باستانی شناسایی شده زیر آب خواهد رفت.