خط زمینه روی تخته ابداع چه کسی بود؟ - وبلاگ اخبار جدید

به گزارش وبلاگ اخبار جدید، تهران (پانا) - به مناسبت زادروز سلیم نیساری، چهره فقید زبان و ادبیات فارسی و حافظ پژوه خاطراتی را از او می خوانیم که به آغاز استفاده از خط زمینه روی تخته و بعلاوه ماجرای مدرسه رفتن او برمی شود.

به گزارش ایسنا، گروه واژه گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی با یادی از سلیم نیساری در زادروزش، 21 آذرماه آورده است: وزارت فرهنگ خاطرنشان کرد هر کس مدعی ارائه روش جدیدی در تدریس سال اول است بیاید و گزارش بدهد. هشت نفر انتخاب شدیم. جلسه ای گذاشتند و قرار شد هر کس با هر روشی که می خواهد برای گروهی از بچه ها درس بدهد. آن ها از خانواده فارسی زبان نبودند و قبلاً هم درس نخوانده بودند. گفتند بعد از شصت جلسه، دو استاد دانشگاه می آیند و امتحان می گیرند. گزارشی که استادان از روش تدریس من دادند، باعث شد وزارت فرهنگ کتاب من، یعنی سارا و دارا را چاپ کند، و این اولین کتابی بود که در سال 1328 به صورت رنگی چاپ شد. در این کتاب، از اول تا آخر، دو شخصیت با اسامی خاص بود که هر دو اسامی ایرانی و ساده دارند. دارا، قبل تر، در کتاب های کلاس اول بود، و من سارا را به این علت اضافه کردم که مصوت های بلند داشت و نوشتنش هم ساده بود. خطی هم که به کار بردم، نه نَسخ بود و نه نستعلیق. نام آن را خط نوآموز گذاشتم. علتش هم این بود که وقتی می نویسید خرد یا نخ، صورتِ خ در خط تحریری تغییر می نماید، اما در خط نوآموز هیچ تغییری نمی کرد. اعداد را هم در کتاب آوردم، چون آن زمان برای درس ریاضی معلم جداگانه ای نبود. در زمان تدریس، یک هفته یا ده روز بیشتر نگذشته بود که متوجه شدم به خاطر نبودن خط زمینه، بچه ها ناخودآگاه کج می نویسند. از مدیر مدرسه خواهش کردم و نقاش آوردند و تخته را با رنگ زرد خط کشی کردیم. از آن زمان استفاده از خط زمینه آغاز شد.

(خلاصه شده از خبرنامه گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی فرهنگستان، شماره 12، مرداد 1394، گفت وگو با مؤلفان کتاب های درسی.)

بعلاوه صفحه خبرنامه گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی فرهنگستان زبان بخشی از متن مصاحبه با سلیم نیساری (21 آذر 1299 تبریز - 22 دی 1397 پاریس) را که در خبرنامه شماره 12 منتشر شده، به اشتراک گذاشته که چنین است: در مهرماه سال 1306 وقتی می دیدم که بچه های همسایه ها کیف به دست به مدرسه می فرایند، خیلی دلم می خواست من هم به مدرسه بروم، پدرم می گفت باید هفت سالت تمام گردد و به خاطر سه ماه اجازه نمی داد.

یک روز آدینه در مهرماه همان سال، مادرم سماور را جلو پنجره گذاشته و روی شیشه را بخار گرفته بود. من شعری خوش خط را که مال پدرم بود پشت پنجره گذاشتم و کلمات آن را تقلید کردم، بدون اینکه بدانم کلمات آن چه هستند. پدرم آمد و چشمش خورد به نوشته روی بخار، مادرم بود و من، مادرم سواد نداشت، من هم که مدرسه نرفته بودم، پرسید این ها را چه کسی نوشته است؟ مادرم اشاره نمود که من نوشتم. گفت تو چطور نوشتی؟ من هم شرح دادم. گفت فردا می رویم مدرسه.

سلیم نیساری که متولد سال 1299 در تبریز بود 22 دی ماه 1397 در پاریس درگذشت.

او پس از گذراندن دوره تحصیلات ابتدایی و متوسطه و توفیق در امتحان نهایی دانشسرای تبریز، با رتبه اول برای ادامه تحصیل به تهران آمد و پیروز به اخذ درجه لیسانس در سال 1321 در رشته ادبیات فارسی و علوم تربیتی شد. سپس به تحصیل در دوره دکتری ادبیات فارسی ادامه داد و در سال 1329 برای ادامه تحصیل به اروپا و سپس به آمریکا رفت. او پیروز به دریافت درجه فوق لیسانس از دانشگاه لندن و نیز درجه دکتری در رشته علوم تربیتی و زبان شناسی از دانشگاه ایندیانای آمریکا شد.

سلیم نیساری در سال 1321 به استخدام وزارت فرهنگ (آموزش وپرورش) عایدی. در سال 1323 عهده دار معاونت دانشکده ادبیات دانشگاه شیراز شد، در سال 1334 به عنوان دانشیار برگزیده انتخاب و در سال 1335 دانشیار دانش سرای عالی تهران شد. در سال 1336 به استخدام دبیرخانه مرکزی یونسکو در پاریس عایدی و به سمت رئیس اداره یاری های فنی یونسکو منصوب شد. در این سمت از طرف مدیر کل یونسکو برای سرکشی به نحوه پیشرفت برنامه یاری های علمی و فرهنگی یونسکو به کشورهای شمال آفریقا و خاورمیانه و کشورهای جنوب غربی آسیا سفر کرد. او در سال 1344 و پس از خاتمه مأموریت و بازگشت به ایران، به سمت مدیر کل روابط فرهنگی در وزارت آموزش وپرورش منصوب شد. در سال 1346 به مرتبه استادی رسید و به دانشکده علوم تربیتی دانشگاه تهران انتقال یافت. نیساری در سال 1356 با مأموریت از طرف دانشگاه تهران و وزارت فرهنگ و هنر با سمت رایزن فرهنگی به کشور ترکیه رفت و در سال 1358 پس از خاتمه مأموریت به ایران بازگشت. در نهایت در سال 1359 پس از 38 سال خدمت به تقاضای خود بازنشسته شد. دکتر سلیم نیساری در سال 1382 به عضویت پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی در آمد. او بعلاوه پیروز به دریافت نشان درجه یک حافظ شناسی شد و از سوی مرکز حافظ شناسی مورد تجلیل نهاده شد.

از آثار سلیم نیساری می توان به تدریس زبان فارسی در دبستان یا آموزش هنرهای زبان، دستور خط فارسی، غزل های حافظ، دیوان حافظ با مینیاتورهایی از استاد فرشچیان، دفتر دیگرسانی ها در غزل های حافظ، کلیات روش تدریس، تمبرهای ایران، دستور خط فارسی، پژوهشی درباره پیوستگی خط فارسی با زبان فارسی، برگزیده ای از غزل های حافظ، برگزیده ای از غزل های سعدی، مقدمه ای بر تدوین غزل های حافظ و ... اشاره نمود.